پوسیدگی دندان: علل، خطرات و راهکارهای پیشگیری

پوسیدگی دندان چیست؟

پوسیدگی دندان، یا “کرم‌خوردگی دندان”، زمانی رخ می‌دهد که اسید موجود در دهان به مینای دندان و عاج حمله کرده و باعث ایجاد حفره‌ها یا سوراخ‌ها می‌شود. این اسید توسط باکتری‌هایی که در پلاک دندانی – یک لایه نازک و چسبناک که به طور مکرر روی دندان‌ها تشکیل می‌شود – تولید می‌شود. وقتی قند مصرف می‌شود، با باکتری‌های موجود در پلاک واکنش داده و اسید تولید می‌کند. این اسید مسئول پوسیدگی دندان است زیرا به تدریج مینای دندان را حل کرده و حفره‌ها یا سوراخ‌هایی در دندان‌ها ایجاد می‌کند. پوسیدگی دندان می‌تواند منجر به آبسه‌های دندانی شود که ممکن است نیاز به کشیدن دندان داشته باشد.

قند و پوسیدگی دندان

قندهای موجود در غذاها و نوشیدنی‌ها نقش مهمی در توسعه پوسیدگی دندان دارند. باکتری‌های موجود در پلاک از قند به عنوان انرژی استفاده کرده و اسید را به عنوان محصول زائد آزاد می‌کنند که به تدریج مینای دندان را حل می‌کند. در سال 2010، سازمان بهداشت جهانی (WHO) یک مرور سیستماتیک از ادبیات علمی را برای پاسخ به سوالاتی در مورد اثرات قندها بر پوسیدگی دندان سفارش داد. این مرور سیستماتیک شواهدی با کیفیت متوسط ارائه داد که نشان‌دهنده رابطه بین مقدار قند مصرفی و توسعه پوسیدگی دندان است. همچنین شواهدی با کیفیت متوسط نشان داد که پوسیدگی دندان زمانی کمتر است که مصرف قندهای آزاد کمتر از 10٪ از انرژی مصرفی باشد. پوسیدگی دندان با افزایش سن پیشرفت می‌کند و اثرات قندها بر دندان‌ها در طول عمر باقی می‌ماند. حتی سطوح پایین پوسیدگی در کودکی نیز برای سطوح پوسیدگی در طول عمر اهمیت دارد. تحلیل داده‌ها نشان می‌دهد که ممکن است محدود کردن قندها به کمتر از 5٪ از انرژی مصرفی برای کاهش خطر پوسیدگی دندان در طول عمر مفید باشد.

چه کسانی در معرض خطر پوسیدگی دندان هستند؟

همه افراد در معرض خطر پوسیدگی دندان هستند، اما کودکان و نوجوانان بیشتر در معرض خطر هستند. پوسیدگی دندان شایع‌ترین علت از دست دادن دندان در جوانان است. پلاک دندانی تنها 20 دقیقه پس از شروع غذا خوردن روی دندان‌ها تشکیل می‌شود و اگر به طور موثر پاک نشود، پوسیدگی دندان شروع می‌شود. افرادی که به طور منظم قند مصرف می‌کنند، خطر بیشتری برای توسعه پوسیدگی دندان دارند، به ویژه اگر غذایی که می‌خورند چسبناک باشد یا بین وعده‌های غذایی مصرف شود. تنقلات حاوی قند و نوشیدنی‌های شیرین شده با قند تأثیرات بدی بر دندان‌ها دارند. افرادی که سیگار می‌کشند و الکل مصرف می‌کنند نیز در معرض خطر بیشتری هستند. شیوع پوسیدگی دندان نیز با عوامل اجتماعی مرتبط است – جایی که بزرگسالان از خانوارهای با درآمد پایین بیشتر احتمال دارد که از پوسیدگی دندان رنج ببرند نسبت به کسانی که از خانوارهای با درآمد بالا هستند.

تأثیر مصرف قند بر دندان‌ها

1. افزایش اسید در دهان: دهان ما محل زندگی انواع باکتری‌ها است. برخی از این باکتری‌ها مفید و برخی دیگر مضر هستند. قند یکی از منابع اصلی تغذیه برای باکتری‌های مضر است. وقتی قند مصرف می‌کنیم، باکتری‌های موجود در دهان آن را تجزیه کرده و اسید تولید می‌کنند. این اسیدها می‌توانند به مینای دندان‌ها آسیب برسانند و باعث ایجاد حفره (کرم‌خوردگی) شوند.
2. ایجاد حفره‌های دندانی: حفره‌های دندانی یکی از رایج‌ترین مشکلات دندانی ناشی از مصرف قند هستند. وقتی قند در دهان باقی می‌ماند، باکتری‌ها آن را می‌خورند و اسید تولید می‌کنند که به تدریج مینای دندان را تحلیل می‌برد. این فرآیند به حفره‌های دندانی منجر می‌شود که در صورت عدم درمان، می‌تواند منجر به عفونت و درد شدید شود.
3. تأثیر بر لثه‌ها: مصرف قند نه تنها بر دندان‌ها بلکه بر سلامت لثه‌ها نیز تأثیر می‌گذارد. باکتری‌های مضر ناشی از قند می‌توانند باعث التهاب لثه‌ها و بیماری‌های پریودنتال شوند. بیماری‌های لثه می‌توانند به تحلیل استخوان‌های فک منجر شوند و در نهایت باعث از دست رفتن دندان‌ها شوند.
4. افزایش خطر عفونت‌های دهانی:عفونت‌های دهانی یکی دیگر از نتایج مصرف زیاد قند هستند. این عفونت‌ها می‌توانند ناشی از تجمع باکتری‌ها و اسیدها در دهان باشند. در نهایت، این عفونت‌ها می‌توانند به مشکلات جدی‌تری مانند آبسه‌های دندانی منجر شوند که نیاز به درمان‌های فوری دارند.
5. تاثیر بر دندان‌های شیری کودکان: یکی از مواردی که در اثر مصرف قند بر دندان‌ ها باید به آن اشاره کنیم از بین بردن دندان های شیری در کودکان است. مصرف قند در کودکان می‌تواند تأثیرات خاصی بر دندان‌های شیری آن‌ها داشته باشد. دندان‌های شیری به‌طور ویژه حساس به قند هستند و حفره‌ها در این دندان‌ها می‌توانند به دندان‌های دائمی آسیب برسانند. بنابراین، کنترل مصرف قند در رژیم غذایی کودکان از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است.

عملکرد باکتری‌های دهان در جهت پوسیدگی

1. باکتری‌های مضر: دهان ما شرایط خوبی برای زندگی و رشد انواع باکتری و میکروب دارد. برخی از این باکتری‌ها بیماری‌زا هستند و باعث پوسیدگی دندان یا بیماری لثه می‌شوند. باکتری‌ها با ترشح اسید مینای دندان را از بین می‌برند و به مرور باعث خرابی دندان می‌شوند.
2. پلاک دندانی: باکتری‌های تجمع یافته روی دندان‌های شما با تغذیه از غذاها و نوشیدنی‌ها می‌توانند اسید تولید کنند. این اسیدها به تدریج مینای دندان را تحلیل می‌برند و باعث ایجاد پلاک دندانی می‌شوند. پلاک یک لایه چسبناک بی‌رنگ است که روی دندان‌ها تشکیل می‌شود و اگر به طور مرتب پاک نشود، به جرم دندان تبدیل می‌شود.
3. باکتری‌های مفید و مضر: دهان انسان محیطی پویا و پیچیده است که شامل هزاران گونه مختلف از میکروارگانیسم‌ها می‌باشد. برخی از این باکتری‌ها مفید و ضروری هستند، در حالی که برخی دیگر می‌توانند منجر به بروز مشکلاتی مانند پوسیدگی دندان و بیماری‌های لثه شوند.

آیا مصرف قند باعث بوی بد دهان می شود؟

باکتری‌های ناشی از قند می‌توانند منجر به بوی بد دهان شوند. این بوی بد ناشی از تجزیه قند و تولید ترکیباتی است که برای دهان مضر هستند. عدم رعایت بهداشت دهان و دندان به‌خصوص بعد از مصرف قند می‌تواند این مشکل را تشدید کند.

راهکارهای مصرف قند

برای جلوگیری از اثر مصرف قند بر دندان‌ ها ، می‌توانی اقدامات زیر را انجام دهید:

• کاهش مصرف قند: استفاده از میوه‌ها به‌عنوان یک گزینه سالم‌تر به جای شیرینی‌ها می‌تواند گزینه مفیدی باشد.
• بهداشت دهان و دندان: مسواک زدن حداقل دو بار در روز و استفاده از نخ دندان می‌تواند به حذف باکتری‌ها و باقی‌مانده‌های قند کمک کند. توجه داشته باشید که مسواک زدن مستقیم پس از مصرف شکر، زمان مناسبی نیست. بهتر است آب بنوشید و دهان خود را از قند پاک کنید. سپس یک ساعت صبر کنید و دندان‌های خود را مسواک بزنید و نخ دندان بکشید.
• کنترل مصرف قند: اجتناب از غذاهای شیرین که چسبناک هستند یا نوشیدنی‌هایی که حاوی مقادیر زیادی قند و اسید هستند، کمک زیادی به محافظت از دندان‌های شما می‌کند.
• چکاپ‌های منظم دندان‌پزشکی: مراجعه منظم به دندان‌پزشک برای معاینات و تمیز کردن دندان‌ها می‌تواند به شناسایی زودهنگام مشکلات و جلوگیری از پیشرفت آن‌ها کمک کند.
• نوشیدنی‌های سالم: جایگزینی نوشیدنی‌های قندی با آب یا نوشیدنی‌های بدون قند می‌تواند تأثیر مثبت زیادی بر سلامت دندان‌ها داشته باشد.

توصیه‌های تغذیه‌ای

ما در حال حاضر بیش از حد قند در رژیم غذایی خود مصرف می‌کنیم. گزارش منتشر شده توسط WHO و SACN نیاز به کاهش مصرف قندها به 5٪ از انرژی مصرفی ما را برجسته می‌کند. این معادل 7 قاشق چای‌خوری یا 30 گرم قند در روز برای یک بزرگسال است. توصیه برای کودکان 24 گرم برای کودکان 5-11 سال و 19 گرم برای کودکان 4-6 سال است. این محدودیت 5٪ بسیار کمتر از مصرف فعلی است که 11.9٪ در کودکان 1.5 تا 3 سال، 14.7٪ در کودکان 4 تا 10 سال و 15.6٪ در کودکان 11 تا 18 سال است. همچنین اعتقاد بر این است که رعایت مصرف قند توصیه شده 5٪ افزایش چاقی را متوقف می‌کند.

References:

[1] NHS Choices, 2014. “Tooth Decay,” URL: <http://www.nhs.uk/conditions/dental-decay/Pages/Introduction.aspx>. [Accessed 27th January 2015].

[2] British Dental Health Foundation, nd. “Dental Decay,” URL: <https://www.dentalhealth.org/tell-me-about/topic/mouth-conditions/dental-decay>. [Accessed 27th January 2015].

[3] MedlinePlus, 2014. “Dental Cavities,” URL: <http://www.nlm.nih.gov/medlineplus/ency/article/001055.htm> [Accessed 27th January 2015].

[4] Bader JD, Rozier G, Harris R, et al. 2004. Dental caries prevention: The physician’s role in child oral health systematic evidence review [internet]. Rockville, Md. Agency for Healthcare Research and Quality (US).

[5] Steele,J & O’sullivan, I, 2011. Adult dental health survey 2009: The Health and Social Care Information Centre.

[6] Steele, J & Lader, D. 2004. Social factors and oral health in children: Children’s Dental Health in the United Kingdom, 2003.

[7] Scientific Advisory Committee on Nutrition. 2014. “Draft Carbohydrates and Health Report” pp.98-99.

[8] Templeton, S.K. 2014. “Rotten teeth put 26’000 children in hospital,” The Sunday Times. URL: <http://www.thesundaytimes.co.uk/sto/news/uk_news/Health/Sugar/article1433860.ece?shareToken=6923b16557f4b254af8fa420378b6fc2>. [Accessed 27th January 2015].

[9] National Diet and Nutrition Survey Results from Years 1, 2, 3 and 4 (combined) of the Rolling Programme. 2008/2009 – 2011/2012. URL: < https://www.gov.uk/government/uploads/system/uploads/attachment_data/file/310995/ NDNS_Y1_to_4_UK_report.pdf.>. [Accessed 27th January 2015].

[10] Moynihan, P. J., Kelly, S. A. M. 2013. “Effect on Caries of Restricting Sugars Intake: Systematic Review to Inform WHO Guidelines.” Journal of Dental Research. URL: http://jdr.sagepub.com/content/93/1/8.

[11] Touger-Decker R, Van Loveren C. Sugars and dental caries. The American journal of clinical nutrition. 2003 Oct 1; 78(4):881S-92S.

[12] Moynihan P. Sugars and dental caries: evidence for setting a recommended threshold for intake. Advances in nutrition. 2016 Jan 1; 7(1):149-56.